USD 2.6978
EUR 2.9112
RUB 2.9177
Tbilisi
ქეთი ქააძე - ამერიკასა და შვეიცარიაში (CERN-ში) მოღვაწე ქართველი მეცნიერი
Date:  2739
ამერიკაში 2005 წელს ჩამოვედი, კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ფიზიკის სადოქტორო პროგრამაზე სწავლის გასაგრძელებლად. კვლევის მიმართულებად მაღალი ენერგიების ფიზიკა ავირჩიე. იმ პერიოდში, ენრიკო ფერმის სახელობის ეროვნულ ლაბორატორიაში (Fermilab, IL, აშშ) მიმდინარეობდა ერთ-ერთი მთავარი ექსპერიმენტი მაღალი ენერგიების ნაწილაკათა ფიზიკაში და ჩემი დისერტაციაც ამ ექსპერიმენტს დავუკავშირე. 2010 წელს დისერტაციის დაცვის პერიოდში, მეცნიერთა ყურადღება მიმართული იყო ევროპის ბირთვული კვლევის ცენტრისკენ ც, შვეიცარია) სადაც ახალი ამოქმედებული იყო დიდი ადრონული ამაჩქარებლი (LHC), რომლის სიმძლავრე გაცილებით აღემატებოდა მანამდე არსებულ ექსპერიმენტებს.
 
ეს საკითხი მეც მაინტერესებდა, ამიტომ გადავედი შვეიცარიაში და მოღვაწეობა CERN-ში, კომპაქტური მიუონური სოლენოიდის (CMS) ექსპერიმენტში გავაგრძელე. 2015 წლიდან ვარ კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი და ასევე ვაგძელებ ჩემს მეცნიერულ მოღვაწეობას CERN-ში. ნაწილაკთა ფიზიკა ფუნდამენტური დარგია. იგი შეისწავლის სამყაროს უმცირეს შემადგენელ ნაწილაკებს და მათ შორის ურთიერთქმედებას. ჩემი კვლევის თემაა ჰიგსის ნაწილაკის (Higgs boson) თვისებების შესწავლა და ახალი, ჯერ კიდევ უცნობი ნაწილაკების ძიება. ასეთი არასტანდარტული ნაწილაკების არსებობამ შესაძლოა ახსნას ისეთი მოვლენები სამყაროში, რაც აღიარებულ სტანდარტულ თეორიულ განმარტებას არ ექვემდებარება. მაგალითად, რა არის შავი მატერია, რატომაა სამყაროში დისბალანსი მატერიასა და ანტი-მატერიას შორის, და ა.შ.. ნაწილაკთა ფიზიკა გლობალური მეცნიერებაა. ის არამარტო აფართოვებს ჩვენს ცნობიერებას სამყაროს შესახებ არამედ მას დიდი წვლილი შეაქვს ინდუსტრიაში და საზოგადოების ყოველდღიური ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებაში.
 
ჩვენს კვლევებში შემუშავებული ტექნოლოგიები ინერგება მედიცინაში დიაგნოსტიკის, რადიაციული თერაპიის და ფარმაკოლოგიის განხრით; მაღალი დონის ელექტრონული სენსორები გამოიყენება ქიმიური, ბიოლოგიური და კვებითი მასალების დეტალურად შესასწავლად. ნაწილაკთა ფიზიკის დარგი ერთ-ერთი მოწინავეა ინფორმაციის ტექნოლოგიების განვითარებაში. მაგ: ინტერნეტის პირველი სერვერი CERN-ში შეიქმნა 1991 წელს იმ მიზნით, რომ ფიზიკოსებს ადვილად გაეცვალათ ექსპერიმენტული მონაცემები. საქართველოდან როდესაც წამოვედი მაშინ არც მიფიქრია, რომ ამ მიმართულებას ავირჩევდი. ჩემი დაინტერესება ამ თემით ამერიკაში ჩამოსვლის შემდეგ მოხდა, როცა გავეცანი კვლევების სპეციფიკას. ნაწილაკთა ფიზიკაში კვლევა საკმაოდ მრავალმხრივია. ის მოიცავს არა მხოლოდ კომპლექსური დეტექტორების შექმნას და მათ ყოველდღიურ ოპერირებაში მონაწილოებას, არამედ დიდი მოცულობის მონაცემთა გადამუშავებას მაღალი დონის პროგრამებით და სტატისტიკური ანალიზით. ამ კვლევებში მონაწილეობით, ძალიან მრავალმხრივ გამოცდილებას იძენს მკვლევარი.
 
გარდა სამეცნიერო მოღვაწეობის და უნივერსიტეტში ლექციების ჩატარებისა, როგორც შვეიცარიაში ასევე ამერიკაში უკვე წლებია აქტიურად ვარ ჩართული მეცნიერების (კერძოდ ნაწილაკთა ფიზიკის) პოპულარიზაციაში სკოლის მოსწავლეებსა და მასწავლებლებში, და მთლიანად საზოგადოებაში. მიმაჩნია, რომ უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ადრეულ ეტაპზევე ბავშვების მეცნიერებით დაინტერესებას და ჩვენი მოვალეობაა წვლილი შევიტანოთ ამ პრცესში. ამ ქვეყნებში, სადაც მე ვმოღვაწეობ, ფუნდამენტური მეცნიერების დაფინანსების ძირითად წყაროს წარმოადგენს სახელმწიფო ბიუჯეტი, რის ძირითად ღერძს წარმოადგენს გადასახადის გადამხდელი, ანუ თითოეული მოქალაქე. ამიტომაც, კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია, რომ საზოგადოება ინფორმირებული იყოს მეცნიერების რა დარგებია პრიორიტეტული და როგორ ვითარდება ისინი; რა წვლილი შეაქვს ამა თუ იმ დარგს საზოგადოების ცხოვრებაში და რა როლს ასრულებს საზოგადოება ამ დარგების განვითარებაში.
 
ეს ერთგვარი ჯაჭვური პროცესია, რაც ასევე უზრუნველყოფს საზოგადოების მხრიდან მეცნიერების მიმართ მომავალშიც მხარდაჭერას. საქართველოში ხშირად ვერ ჩავდივარ, თუმცა ყოველთვის ძალიან მაინტერესებს იქაური ამბები. მიმაჩნია, რომ უდიდესი ყურადღება უნდა დაეთმოს განათლებას როგორც სკოლაში, ასევე უმაღლეს სასწავლებლებსა და სამეცნიერო დაწესებულებებში. ამ პროცესში ორი მთავარი მხარეა: მოქალაქე (ბავშვი, სტუდენტი) და სახელმწიფო (საგანმანათლებლო რესურსები). სახელმწიფომ განათლება უნდა დასახოს მთავარ პრიორიტეტად და საბაზო განათლება უნდა იყოს ყველა მოქალაქისთვის ხელმისაწვდომი. უნდა შემუშავდეს ისეთი საგანმანათლებლო პროგრამები, რომელიც ცოდნის მიმართ ბავშვებში ინტერესს გააღვივებს. ახალგაზრდებისთვის უნდა იყოს დიდი ხელშეწყობა, რომ სწავლა გააგრძელონ უმაღლეს სასწავლებლებში, დაეუფლონ გარკვეულ პროფესიას.
 
ამ პროცესში ახალმა თაობამ უნდა დაინახოს უკეთესი მომავლის გზა განათლების და პროფესიონალიზმის გავლით. ზუსტად ეს გაზრდის მათ მოტივაციას, რომ მაღალი დონის განათლება მიიღონ და ქვეყანაშივე გამოიყენონ ეს ცოდნა. სტუდენტებისთვის, მათი როგორც მკვლევარებად ჩამოყალიბებისთვის, უმნიშვნელოვანესია კვლევებში მონაწილეობის გამოცდილება. მეცნიერების შემთხვევაში ეს შეიძლება კიდევ უფრო რთულია, რადგან მეცნიერული კვლევები ხშირად დაკავშრიებულია ექსპერიმენტებთან, კვლევით ცენტრებთან, ლაბორატორიებთან და ა.შ.. ვისურვებდი, რომ ამ მხრივ საქართველოს მეტი რესურსი ჰქონდეს, რათა ქვეყანა უფრო მჭიდრო კავშირში იყოს მსოფლიო მასშტაბის მეცნიერულ წინსვლებთან, რაც ასევე მომავალი მეცნიერების აღზრდას შეუწყობს ხელს. ახალგაზრდებს მინდა ვურჩიო, მთავარია შრომა და პასუხისმგებლობა და შედეგი აუცილებლად დადგება.
 
“I’m a greater believer in luck, and I find the harder I work the more I have of it.” – Thomas Jefferson.
sport
კახა კალაძე: ეს არ არის უბრალოდ გამარჯვება, ეს თარიღი საქართველოს უახლეს ისტორიაში ოქროს ასოებით იწერება

საქართველოს ფეხბურთელთა ეროვნული ნაკრების გამარჯვების შემდეგ, საქართველოს პრემიერ-მინისტრი ირაკლი კობახიძე, თბილისის მერი კახა კალაძე და ნაკრების წევრები პირველი რესპუბლიკის მოედანზე შეკრებილ გულშემატკივრებს შეუერთდნენ და გამარჯვება მათთან ერთად აღნიშნეს.

კახა კალაძემ მადლობა გადაუხადა ეროვნულ ნაკრებს და და კიდევ ერთხელ ხაზი გაუსვა პლეიოფის ფინალში გამარჯვების განსაკუთრებულ მნიშვნელობას.

„გილოცავთ! რთულია, ვისაუბრო იმაზე, თუ რამხელა გამარჯვება მოიპოვა ჩვენმა ქვეყანამ. ეს არის ის, რასაც ათეულობით წელი ველოდებოდით. ეს არ არის უბრალოდ გამარჯვება, ეს არის ისტორიის დაწერა. საქართველოს უახლეს ისტორიაში 2024 წლის 26 მარტი ოქროს ასოებით იწერება, იმიტომ, რომ ჩვენი ეროვნული ნაკრები ითამაშებს ევროპის ჩემპიონატზე“, - განაცხადა კახა კალაძემ.

დედაქალაქის მერმა მადლობა გადაუხადა ეროვნული ნაკრების გულშემატკივარსაც.

„მადლობა ყველას, ვინც მოედანზე იმყოფებოდა, ვინც სახლიდან უყურებდა ამ თამაშს. ყოველთვის, როცა ჭირდებოდა საქართველოს ეროვნულ ნაკრებს, იდექით მის გვერდში. იყო უამრავი წაგება, იყო რთული პერიოდი, მაგრამ ყოველთვის იდექით იქ, სადაც ჭირდებოდა ქართულ ფეხბურთს, ქართულ სპორტს და ამისთვის მინდა მადლობა გითხრათ თითოეულ თქვენგანს“, - მიმართა გულშემატკივრებს კახა კალაძემ.

See all
Survey
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
Vote
By the way