USD 2.7109
EUR 3.1197
RUB 3.3417
თბილისი
ბექა ჭიჭინაძე - აფხაზეთის საკათალიკოსოს სტატუსზე
თარიღი:  2115
ანანია ჯაფარიძის თეორიები სინამდვილეში ვნებს საქართველოს სახელმწიფოს და ეკლესიის ინტერესებს
მისი აზრით, აფხაზეთის საკათალიკოსო დაქვემდებარებული იყო მცხეთის საკათალიკოსოსადმი, სეპარატიზმი სწორედ ამ თეორიაში პოულობს სამეგრელოს, სვანეთის და აფხაზეთის ,,კულტურული ქართველობის" მიზეზს: შუა საუკუნეებში აქ ხომ მცხეთის ეკლესიაა გაბატონებული...
სინამდვილეში, დასავლეთ საქართველოს ეკლესიაში არასოდეს მომხდარა მცხეთის იურისდიქციის გავრცელება, ხაზგასასმელია, რომ დასავლეთ საქართველოში მცხეთის მირონიც კი არ გამოიყენებოდა, დასავლეთ საქართველოსთვის მირონს აფხაზეთის კათალიკოსები და ეპისკოპოსები ხარშავდნენ ბიჭვინთაში, დოსითეოსი ამაზე წერს:
,,რამდენადაც აფხაზებზე ქვემო იბერიის მეფეები მეფობდნენ, მათთან დიდი ხანი შენარჩუნდა კათოლიკე (მართლმადიდებელი) რწმენა, და როდესაც იბერებს (ქვემო იბერებს, ანუ დას. ქართველებს) სურდათ მირონის კურთხევა, ისინი ამას მხოლოდ აფხაზეთში აკეთებდნენ. როდესაც აფხაზებთან კარგ ურთიერთობებში არიან, მათგან მძევლებს იღებენ, რის შემდეგაც მოდიან და წმინდა მირონს ამზადებენ... ლევან დადიანმა ორმოცი ათასი კვართი ჩამოარიგა და მონათლა ორმოცი ათასი აფხაზი და მისცა მათ ეპისკოპოსი".
ჰოდა, ვერავინ ვერ ახნსნის მეგრელების და აფხაზების ქართულ მწიგნობრობას აქ მცხეთის ეკლესიის შეჭრით. აფხაზეთის ეკლესია თავის არსებობის ბოლო დღეებამდე რჩებოდა სრულფასოვან, ავტოკეფალურ, მირონის მხარშველ ეკლესიად, რომელთა კათალიკოსის პატივიც, სხვათა შორის, ბერძენი პატრიარქების ცნობით აღემატებოდა მცხეთელი კათალიკოსისას.
სხვამხრივ, დოსითეოსის განსაცვიფრებელი ცნობა დამაბნეველია, ერთის მხრივ: აფხაზები ძველი დროიდანვე ინახავენ ჭეშმარიტ რწმენას, მეორე მხრივ კი ლევანის დროს ისინი თითქოს მოუნათლავები არიან, ამის მერე, ბუნებრივია ისიც რომ ისინი არც მირონის ხარშვის უმაღლეს და საპატიო კულტურას ფლობენ, მის მოსამზადებლად ბიჭვინთაში იბერები მოდიან. ჩანს, ამაზე წერენ ქართული წყაროები: აფხაზთა გარყვნეს სჯული და კათალილოზობაო.
მაგრამ თუ კარგად დავუკვირდებით, აქ საუბარია თვითწახდენაზე, უფრო მარტივად, საკუთარი ქრისტიანული კულტურის დეგრადაციაზე, რაც სხვადასხვა დროს ბევრ ძველ ქრისტიან ხალხს დამართნია და აფხაზებზე არანაკლებადაც. თუმცა რაც არ უნდა დაეცეს ქრისტიანული კულტურა, შეუძლებელია ნათლობის დავიწყება, ლევანმა ორმოცი ათასი აფხაზი მონათლა ! ვინ არიან ისინი ? ფსოუდან ჩამოწოლილი ჯიქები ? მაგრამ ჯიქებს თავის მხრივ არანაკლები ქრისტიანული კულტურა ჰქონდათ - სოტერიოპოლისა და ნიკოპსის კათედრები კმარა ამის საჩვენებლად.
ზოგი წყაროს მიხედვით ამ ეპოქის დას. საქართველოში მთლიანად ნათლობის სწორი წესი გადავიწყებული იყო, ამას ზოგი მეგრელი ეპისკოპოსიც აღიარებდა და ხშირი იყო გადანათვლის შემთხვევები ლევანი და მის გარშემო შემოკრებილი განათლებული სამღვდელოება, ჩანს, ამ ,,სწორ" ნათლის ცემას ცდილობდნენ, ამავე დროს გამჭირვალეა ამ აქტის პოლიტიკურ საძირკველიც.
მოკლედ, ორი კითხვაზეა პასუხი გასაცემი:
1. რა იქნა აფხაზთა ქრისტიანული კულტურა
2. რატომ გამოდევნეს აფხაზებმა თავისი კათალიკოსი ბიჭვინთიდან და ეპისკოპოსები
1. არსებობს ქრისტიანობის პაგანიზაციის უპრეცედენტო მაგალითები და ამის ასახსნელად ,,ველურების მოსვლა" სულაც არაა საჭირო.
სწორედ ამ ხანებში საქართველოს ეკლესიის ერთ მთავარ კათედრალში - -ალავერდში, მიმდინარეობს სისხლისმიერი მსხვერპლვები, ამაზე ყურადღებას იმიტომ ვაჩერებ, რომ ცხოველთა მსხვერპლშეწირვა არის ახალი აღთქმის იდეის აბსოლუტური კრახი, გაქარება და გაწყალება, სჯულის წახდენა და შერყვნა ამაზე შორს ვერ წავიდოდ... და ეს ხდებოდა ქვეყნის უმთავრეს კათედრალში ! არა უბრალოდ მის პერიმეტრში, ამდენად, ქრისტიანობის ამ საერთო ,,დაკნინება და დაცემის" (ამ ეპოქის შეფასებაა) ხანაში აფხაზთაგან სჯულის შერყვნა საუცხოო სულაც არაა, აქვე, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ქართული ღვთისმსახურება შეუძლებელია ყველა აფხაზისთვის გასაგები ყოფილიყო, სიცრუეა, ყველას არც სამეგრელოში ესმოდა ქართული, მართალია, მთავარი საღვთისმსახურო ენა მეგრელებისვის ყოველთვის ქართული იყო, მაგრამ დადიანის მღვდელ გუგუნავას მოხსენებიდან ირკვევა, რომ ლოცვების ნაწილი ეკლესიაში მეგრულადაც ითქმოდა, ღირსსაცნობია ისიც რომ სამეგრელოდან ევროპაში გაგზავნილი თეოლოგიური დოკუმენტი, რომელიც აჯამებდა აფხაზეთის საკათალიკოსოს ქრისტოლოგიას, დაწერილი იყო ქართულად და მეგრულად. ეს გარემოება ხელს უწყობდა სამეგრელოში მართლმადიდებლობის სწორ აღქმას და ხსოვნას, მაგრამ აფხაზებთან დაკავშირებით არ ჩანს არცერთი ცნობა, რომ მათ ქართულთან ერთად აფხაზურადაც ეწიროთ და მით უმეტეს ეწეროთ, ყველაფერი ეს უფრო დააჩქარებდა გაუცხოებას საკუთარ მართლმადიდებლურ მემკვიდრეობასთან.
რაც შეეხება მეორე ბრალდებას, კათალიკოზობის გარყვნას და ეპისკოპოსთა გამოდევნას, ამის პოლიტიკურ მიზეზებზე ქვევით ვისაუბრებთ.
2. თითქმის საუკუნენახევრის განმავლობაში აფხაზეთის კათალიკოსებად ინიშნებიან ,,პროდადიანური" მღვდელმთავრები, დადიანებმა ამ მხრივ იმხელა შედეგებს მიაღწიეს, რომ ზოგჯერ კათალიკოსები უშუალოდ იბრძოდნენ სამეგრელოს ლაშქარში მეგრელთა მოწინააღმდეების პირისპირ, ასე მაგალითად, ბანძის ბრძოლაში იმერლებმა დაატყვევეს აფხაზეთის კათალიკოსი ილარიონი, რომელიც მეგრელთა ლაშქარში იმყოფებოდა (იხ. ალექსანდრე მესამის სიგელი ეზია იოსელიანისადმი).
კათალიკოსები დადიანთა დასაყრდენი იყვნენ არამხოლოდ იმერეთის მეფის და იმერლების, არამედ პირველ რიგში შერვაშიძის და აფხაზების წინააღმდეგ, ამიტომ, შეიძლება ითქვას, როგორც იმერლები ატყვევებდნენ და კოშკში ამწყვდევდნენ თავის (!) პრომეგრელ კათალიკოსებს, ისე აფხაზებიც სდევნიდნენ თავიანთ პრომეგრელ კათალიკოსებს ბიჭვინთიდან.
პრომეგრელობაში კუთხური ელემენტი საერთოდ არაა საგულისხმებელი, დადიანთა მღვდელმთავრები წარმოშობით ხშირად იმერლები, რაჭველები, ან სულაც ქართლ-კახელები იყვნენ, ხსენებული კათალიკოსი ილარიონი, მაგალითად, ებრაელი იყო. 
აფხაზეთის ეს წარმოშობით ებრაელი კათალიკოსი იყო უგანათლებულესი, პროგრესული და პროევროპული მოღვაწე. შთამბეჭდავია, რომ წალენჯიხელ ეპისკოპოსობისას მიიღო მეცნიერთა-მეცნიერის მივიწყებული ძველი ქართული ტიტული, ილარიონ წალენჯიხელი ევროპელ მისიონერებს უსვამდა კითხვებს ევროპაში მიმდინარე პოლიტიკურ პროცესებზე და ცდილობდა წალენჯიხაშიც დაენერგა ზოგი ევროპული ტექნიკური ინოვაცია. ინტერესი ევროპისადმი ილარიონს უნდა გაღვივებოდა მისი მასწავლებლის - ნიკოლოზ ჩოლოყაშვილისაგან, რომელსაც, დოსითეოსის მიხედვით, სასწავლებლად ბევრი ჰქონდა მოგზაურები ესპანეთში, ინგლისში, საფრანგეთში, რომში და სხვაგან."
მიყევით ბმულს - ბექა ჭიჭინაძე
საზოგადოება
მეუფე შიო - განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო და არც არასდროს მოაკლდება

მხოლოდ გულმოწყალე ადამიანმა შეიძლება დაიმკვიდროს სასუფეველი, - ამის შესახებ საპატრიარქო ტახტის მოსაყდრემ, სენაკისა და ჩხოროწყუს მიტროპოლიტმა შიომ (მუჯირი)სულთმოფენობიდან ოცდამეერთე კვირას, ღირსი გაბრიელ აღმსარებლისა და სალოსის ხსენების დღეს ქადაგების დროს განაცხადა.

მიტროპოლიტის თქმით, ცათა სასუფევლის დამკვიდრებისთვის საჭიროა, ისე მოვალბოთ ჩვენი გული, რომ მასში შემოვიდეს სულიწმინდის მადლი, რომელიც ფერს უცვლის ადამიანს...

მისივე განცხადებით, დღევანდელ მსოფლიოში, როდესაც ასეთი სულიერი ძნელბედობაა, ჩვენ განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო და არც არასდროს მოაკლდება“.

„სახელითა მამისათა და ძისათა და სულისა წმინდისათა.

ძვირფასო მამებო, დედებო, ძმებო და დებო, გილოცავთ დღევანდელ კვირა დღეს, რომელიც დაემთხვა ღირსი გაბრიელ სალოსისა და აღმსარებლის ხსენებას. შეგვეწიოს მისი მადლი და ლოცვა ჩვენ და სრულიად საქართველოს.

გადმოგცემთ მისი უწმინდესობის და უნეტარესობის, კათოლიკოს-პატრიარქ ილია II-ის მოლოცვას და კურთხევას.

დღეს წაკითხული იყო იგავი სახარებიდან მდიდარსა და ლაზარეზე. ეს ორი ადამიანია, ორი სახეა წარმოდგენილი ჩვენ წინაშე. მდიდარს საერთოდ არ ენაღვლებოდა, რომ მის კართან იწვა მძიმე ავადმყოფი და გლახაკი, სრულიად გულგრილი იყო მისი ბედისადმი. ლაზარე კი ძალიან მოკრძალებული იყო. მას ის კი არ უნდოდა, რომ მდიდრის სუფრიდან ლანგრით მიეტანათ მისთვის საჭმელი, არამედ იმას ნატრობდა, რომ ძირს დაცვენილი ნამცეცი მაინც შეხვედროდა. იმდენად ავად იყო, რომ სიარულიც კი არ შეეძლო. ამ მდიდარს ეს ამბავი სრულიად არ აღელვებდა, ის იმდენად გართული იყო თავისი ნადიმებით და ფუფუნებით. გარდაცვალების შემდეგ ყველაფერი შეიცვალა, ღარიბი აღმოჩნდა აბრაამის წიაღში, მდიდარი კი - ცეცხლოვან გეენიაში, ჯოჯოხეთში.

რატომ მოხდა ასე? რაზეა ეს იგავი, საერთოდ?

ეს იგავი არის მოწყალებაზე. ასე იმიტომ მოხდა, ძვირფასო ძმებო და დებო, რომ ღმერთი არის მოწყალე. მხოლოდ გულმოწყალე, მოწყალე გულის მქონე ადამიანმა შეიძლება დაიმკვიდროს სასუფეველი. ვერცერთი ულმობელი, ვერცერთი უსიყვარულო, სასტიკი, ბოროტი ადამიანი სასუფეველს ვერ დაიმკვიდრებს, რაგინდ ბევრი დამსახურება ჰქონდეს ამ დედამიწაზე, იმიტომ რომ ცათა სასუფეველი არ არის ის, რაც გაიცემა რაღაც დამსახურებების სანაცვლოდ, არამედ ცათა სასუფევლის დამკვიდრებისთვის საჭიროა, ისე მოვალბოთ ჩვენი გული, რომ მასში შემოვიდეს სულიწმინდის მადლი, რომელიც ფერს უცვლის ადამიანს და ხარბიდან გადააქცევს ხელგაშლილად, ამპარტავნიდან - თავმდაბლად, შურიანიდან - მოსიყვარულედ, ნაყროვანიდან - მმარხველად და ა. შ. არცერთი ულმობელი ადამიანისთვის, ვინც არ არის მოწყალე გულის მქონე, ეს ფერისცვალება შესაძლებელი არ არის. ვერ მოხდება ეს სასწაული მის სულში. ვიმეორებ: რატომ? - იმიტომ, რომ ასეთი ადამიანის სულში სულიწმინდის მადლი ვერ შემოდის.

ამიტომ მთელი ცხოვრება უნდა იღვაწოს ადამიანმა ქმედით სიყვარულში, რომ ეს ლმობიერება და მოწყალება ისწავლოს. სწორედ ამაზეა დღევანდელი იგავი, რომ ვისწავლოთ ეს თვისებები, ეს სათნოებები და ჩვენი ცხოვრების შედეგად ამ მდიდრის მსგავსად არ აღმოვჩნდეთ ცეცხლოვან გეენიაში, არამედ მოვემზადოთ მარადისობასთან შესახვედრად. ეს ცხოვრება იმისთვის გვაქვს მოცემული, რომ ღირსეულად მოვემზადოთ მარადისობაში გადასვლისთვის, როცა იქნება სამსჯავრო ჩვენი, როცა წარვდგებით სამსჯავროზე. თუმცა სამსჯავრო არის მთელი ცხოვრება, ადამიანი ამ ცხოვრებაშივე გამოუტანს განაჩენს თავის თავს და აკეთებს არჩევანს, თუ სად იქნება მარადისობაში.

თუ ამ ცხოვრებაში შეიძინე შური, უმოწყალობა, სიძვა, ვერცხლისმოყვარეობა, ამპარტავნება და სხვა ასეთი ვნებები, მარადისობაშიც თან წაგყვება ეს თვისებები, იქაც ასეთი იქნები. მაგრამ უფალს უნდა, რომ შეიძინო სიმდაბლე, სიყვარული, ლოცვა, მოთმინება, სულგრძელება, მოწყალება. რატომ? - იმიტომ, რომ თვითონ არის ასეთი უფალი ჩვენი იესო ქრისტე; და თუ ეს თვისებები გექნება, მაშინ ის თავისთან წაგიყვანს და გაცხონებს.

ძვირფასო ძმებო და დებო, მაგრამ ეს ადამიანის დახმარების გარეშე შეუძლებელია. თუ ადამიანს ეს არ უნდა, ყველაფერი ამაო იქნება, ხოლო თუ უნდა და იღვწის ამისთვის, მაშინ უფალი აუცილებლად შეეწევა მას, განკურნავს ამ ვნებებისგან და აცხონებს.

ასე რომ, დავფიქრდეთ ამ იგავზე: ვინ ვართ ჩვენ - მდიდარი თუ ლაზარე? და თუ ჩვენს თავში ჯერ კიდევ ვხედავთ ამ უმოწყალო მდიდრის თვისებებს, გონს მოვიდეთ, სანამ კიდევ გვაქვს ფიზიკური და სულიერი ძალები, რომ ფერი ვიცვალოთ და გამოვსწორდეთ.

დღეს არის ღირსი გაბრიელ სალოსისა და აღმსარებლის ხსენება. საოცარი სიხარული სუფევს დღეს ჩვენს მსახურებაზე, ძალიან ბევრი ხალხია შეკრებილი. გილოცავთ ამ დღესასწაულს. შეგვეწიოს მამა გაბრიელის ლოცვა და მადლი.

იგი იყო სრულიად გამორჩეული ადამიანი და მოღვაწე ჩვენი ეკლესიის უახლეს ისტორიაში. მოგეხსენებათ, ის მოღვაწეობდა ათეისტურ პერიოდში და მრავალ ადამიანს გაუნათა გზა უფლისკენ, რისთვისაც იგი მრავალჯერ ტანჯეს, დევნეს, გვემეს და დააპატიმრეს. ის ამ თავის დიდ სულიერებას ფარავდა სალოსობის ღვაწლით. ამის გამო, მრავალჯერ შეშლილი ეგონათ, მაგრამ, როგორც ამბობს პავლე მოციქული: „სულელი იგი ღვთისა უბრძენეს არს კაცთა“ (1 კორ. 25). თავისივე სიცოცხლეში ის მრავალ სასწაულს აღასრულებდა და მისი გარდაცვალების შემდეგ კიდევ უფრო მეტი სასწაული სრულდება, ადამიანები მოდიან არამხოლოდ საქართველოს სხვადასხვა კუთხიდან, არამედ მსოფლიოს სხვადასხვა მხარიდან და წმინდა გაბრიელის ლოცვით უფალი მათ უსრულებს თხოვნას და ანიჭებს სულიერ და ხორციელ კურნებებს.

დღეს, დღევანდელ მსოფლიოში, როდესაც ასეთი სულიერი ძნელბედობაა, ჩვენ განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო, საქართველოს არასდროს მოჰკლებია სულიწმინდის მადლი და არც არასდროს მოაკლდება.

მაშ, დღეს, მისი ხსენების დღეს, განსაკუთრებით ვევედროთ ღირს გაბრიელს, აღმსარებელსა და სალოსს, რომ მისი ლოცვით უფალმა დაიფაროს და გააძლიეროს ჩვენი ქვეყანა, ჩვენი ეკლესია, გააძლიეროს და ადღეგრძელოს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ილია II და შეგვეწიოს ღირსი მამა გაბრიელი, რომ ამ ლაზარეს მსგავსად, უფალმა დაგვამკვიდროს აბრაამის წიაღში, რათა დავტკბეთ იმ გამოუთქმელი სიკეთეებით, რომლებიც „თვალს არ უნახავს და ყურს არ სმენია“ (1 კორ. 2,9), რისი ღირსიც დაე, გავმხდარიყავით მადლითა და კაცთმოყვარებითა უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესითა, რომელსაც შვენის ყოველი დიდება, პატივი და თაყვანისცემა, თანა მამით და სულიწმინდითურთ, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.

ჩვენთან არს ღმერთი!“, - განაცხადა მეუფე შიომ.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.