გენიალური ქართველი კინომსახიობის, დოდო აბაშიძის, დაბადებიდან 100 წელი გავიდა

Date: 4815

დოდო აბაშიძე დაიბადა ქ. თბილისში 1924 წლის 1 მაისს ქართული სცენის ცნობილი ოსტატების - ნინო ანდრონიკაშვილისა და ვანო აბაშიძის ოჯახში. დაამთავრა შოთა რუსთაველის სახელობის თეატრალური ინსტიტუტის სამსახიობო ფაკულტეტი.

1949-1956 წლებში მუშაობდა რუსთაველის თეატრში, სადაც 20-ზე მეტ სპექტაკლში ითამაშა. განასახიერა გოდუნის (ბორის ლავრენიოვის „რღვევა“), გიორგის (ილია ჭავჭავაძის „ოთარაანთ ქვრივი“), როლერის (ფრიდრიხ შილერის „ყაჩაღები“) და სხვა როლები, თუმცა მალე თეატრალური სცენა კინოს გამო სამუდამოდ მიატოვა.

დოდო აბაშიძის კინოდებიუტი შედგა ფილმში „ჭრიჭინა“ (ს. დოლიძე, ლ. ხოტივარი, 1954), რომელშიც დამაჯერებლად განასახიერა ბავშვურად გულუბრყვილო მძღოლი ბიჭიკო. საყოველთაო პოპულარობა მსახიობს მოუტანა აბდუშაჰილის ბრწყინვალედ შესრულებულმა როლმა ფილმში „ბაში-აჩუკი“ (ლ. ესაკია, 1956).

დ. აბაშიძის თამაშის ბუნებრივი, თავისუფალი, შეუზღუდავი მანერა ეფექტურად ეთვისებოდა, როგორც მკაცრად დოკუმენტურ, ისე ბუფონადურ-პაროდიულ სტილს. შემოქმედებითი კარიერის განმავლობაში მონაწილეობა მიიღო 50-ზე მეტ ფილმში, მუშაობდა სრულიად განსხვავებული ხელწერის რეჟისორებთან.

დიდი დიაპაზონის გენიალური მსახიობი ერთნაირი წარმატებით ასრულებდა კომედიურ თუ დრამატულ როლებს. საოცარი არტისტული ბუნება, მდიდარი გამომსახველობითი ხერხები, საოცარი პლასტიკა, შთამბეჭდავი მიმიკები და ზუსტი ნიუანსები საშუალებას აძლევდა, ცოცხალი, დამაჯერებელი და დასამახსოვრებელი გაეხადა ეკრანული პარსონაჟები: მწყემსი ბდღვირა („თეთრი ქარავანი“, თ. ელიავა, ე. შენგელაია, 1963), ხევსური ალუდა („ხევსურული ბალადა“, შ. მანაგაძე, 1965), მეღვინე რეზო („გიორგობისთვე“, ო. იოსელიანი, 1966), სოსანა („დიდი მწვანე ველი“, მ. კოკოჩაშვილი, 1967), პროვინციული თეატრის მსახიობი შავლეგი („არაჩვეულებრივი გამოფენა“, ე. შენგელაია, 1968), თავადი ვამეხ ვახვარი („არ დაიდარდო!“, გ. დანელია, 1969), მამაზე ერისთავი („დიდოსტატის მარჯვენა“, ვ. ტაბლიაშვილი, დ. აბაშიძე, 1970), პოლიცმეისტერი („ვერის უბნის მელოდიები“, გ. შენგელაია, 1973), ნესტორ კალანდარიშვილი („ციმბირელი პაპა“, გ. კალატოზიშვილი, 1973) და სხვა.

გულღია, საკუთარი ბუნების ერთგული ადამიანის თემა ყველაზე ახლობელი გახდა აბაშიძის შემოქმედებაში. განსაკუთრებულია მის მიერ განსახიერებული მწყემსი სოსანა („დიდი მწვანე ველი“; ამიერკავკასიის რესპუბლიკების კინოფესტივალისა (ერევანი) და უკრაინის მეორე კინოფესტივალის პრიზები მამაკაცის როლის საუკეთესო შესრულებისათვის, 1968). დოდო აბაშიძემ უდიდესი ოსტატობითა და ფსიქოლოგიური სიბრძნით გადმოსცა წინაპართა ადათ-წესებისა და ბუნებასთან ჰარმონიის რღვევით შეშფოთებული ადამიანის დრამა.

მსახიობის მიერ განსახიერებულ მნიშვნელოვან როლებს შორის არის: ალექსანდრე („სინათლე ჩვენს ფანჯრებში“, ყ. მგელაძე; 1969 წელს მინსკის საკავშირო კინოფესტივალის პრიზი მამაკაცის საუკეთესო როლისთვის, 1970), იასონი („პირველი მერცხალი“, ნ. მჭედლიძე; პრიზები მამაკაცის საუკეთესო როლისთვის თეირანის IV საერთაშორისო კინოფესტივალზე (1975), მინსკის სპორტული ფილმებისა და ფრუნზეს საკავშირო კინოფესტივალებზე, 1976), ნიკო („როცა აყვავდა ნუში“, ლ. ღოღობერიძე, 1976), სეთური („დათა თუთაშხია“, გ. ლორთქიფანიძე, გ. გაბესკირია, 1978), ყვარყვარე („ყვარყვარე“, დ. აბაშიძე, 1978), გიორგი („ფესვები“, ყ. მგელაძე, 1987).

დოდო აბაშიძე ასევე მონაწილეობს ფილმებში: „მაგდანას ლურჯა“ (თ. აბულაძე, რ. ჩხეიძე, 1955, გაბო), „ეთერის სიმღერა“ (ს. დოლიძე, 1956, ვეფხია), „ბურთი და მოედანი“ (ყ. მგელაძე, 1961, გერონტი), „მივლინება“ (ი. ეგოროვი, 1961, რუსეთი, ქარხნის დირექტორი), „უდიპლომო სასიძო“ (ლ. ხოტივარი, 1961, გენიოსა), „ჭიაკოკონა“ (ი. ქავთარაძე, 1961, ბოჩა მორჩაძე), „ბოდიში, თქვენ გელით სიკვდილი“ (ყ. მგელაძე, 1965, აფრასიონი), „პიერი - მილიციის თანამშრომელი“ (დ. რონდელი, 1965, თენგიზ გომართელი), „მაცი ხვიტია“ (გ. შენგელაია, 1966, ოთარ მარღანია), „ტარიელ გოლუა“ (ლ. ხოტივარი, 1968, ბაჩუა), „ფიროსმანი“ (გ. შენგელაია, 1968, შავუა), „არ დაიჯერო, რომ აღარა ვარ“ (ყ. მგელაძე, 1975, მიხო), „საქმე გადაეცემა სასამართლოს“ (ვ. კვაჭაძე, 1975, პროკურორი), „სიმღერა“ ( გ.ბეჟანოვი, 1975, რუსეთი, ვარლამი), „მწვერვალი“ (მ. კოკოჩაშვილი, 1976, გაბრიელი), „რაჭა, ჩემი სიყვარული“ (თ. ფალავანდიშვილი, 1977, ვარლამი), „გამოაღეთ ფანჯრები“ (დ. აბაშიძე, 1980) და სხვა.

დოდო აბაშიძე ახმოვანებს ერთ-ერთ პერსონაჟს ანიმაციური ფილმისა „გულუბრყვილო ბატი ტასიკოს თავგადასავალი“ (რეჟ. დავით (თეიმურაზ) სიხარულიძე, 1984).

განსაკუთრებით აღსანიშნავია მისი, როგორც რეჟისორის ნამუშევრები. დოდო აბაშიძემ 1980-იან წლებში სერგო ფარაჯანოვთან ერთად გადაიღო ფილმები „ამბავი სურამის ციხისა“ (1984; შეასრულა ოსმან აღასა და მესტვირის როლები; ფილმი დაჯილდოებულია საფრანგეთის, ესპანეთის, ბრაზილიის, პორტუგალიისა და ნიდერლანდების კინოფესტივალების პრიზებით) და „აშუღ-ყარიბი“ (1988).

დოდო აბაშიძე იყო საქართველოს სახალხო არტისტი (1967); საქართველოს კინემატოგრაფისტთა შემოქმედებითი კავშირის წევრი.

გარდაიცვალა 1990 წლის 26 იანვარს. დაკრძალულია მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში. თბილისში არის მისი სახელობის ქუჩა.

სიკვდილის შემდეგ, 1992 წელს, ყ. მგელაძის ფილმში „ფესვები” (1987) შესრულებული მთავარი როლისა და გამორჩეული შემოქმედებისთვის მიენიჭა შოთა რუსთაველის სახელმწიფო პრემია.

საქართველოს კულტურისა და სპორტის სამინისტრო პატივს მიაგებს დოდო აბაშიძის ნათელ ხსოვნასა და განუზომელ ღვაწლს, რომელიც მან დასდო ქართულ კულტურას.

მეუფე შიო - განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო და არც არასდროს მოაკლდება

მხოლოდ გულმოწყალე ადამიანმა შეიძლება დაიმკვიდროს სასუფეველი, - ამის შესახებ საპატრიარქო ტახტის მოსაყდრემ, სენაკისა და ჩხოროწყუს მიტროპოლიტმა შიომ (მუჯირი)სულთმოფენობიდან ოცდამეერთე კვირას, ღირსი გაბრიელ აღმსარებლისა და სალოსის ხსენების დღეს ქადაგების დროს განაცხადა.

მიტროპოლიტის თქმით, ცათა სასუფევლის დამკვიდრებისთვის საჭიროა, ისე მოვალბოთ ჩვენი გული, რომ მასში შემოვიდეს სულიწმინდის მადლი, რომელიც ფერს უცვლის ადამიანს...

მისივე განცხადებით, დღევანდელ მსოფლიოში, როდესაც ასეთი სულიერი ძნელბედობაა, ჩვენ განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო და არც არასდროს მოაკლდება“.

„სახელითა მამისათა და ძისათა და სულისა წმინდისათა.

ძვირფასო მამებო, დედებო, ძმებო და დებო, გილოცავთ დღევანდელ კვირა დღეს, რომელიც დაემთხვა ღირსი გაბრიელ სალოსისა და აღმსარებლის ხსენებას. შეგვეწიოს მისი მადლი და ლოცვა ჩვენ და სრულიად საქართველოს.

გადმოგცემთ მისი უწმინდესობის და უნეტარესობის, კათოლიკოს-პატრიარქ ილია II-ის მოლოცვას და კურთხევას.

დღეს წაკითხული იყო იგავი სახარებიდან მდიდარსა და ლაზარეზე. ეს ორი ადამიანია, ორი სახეა წარმოდგენილი ჩვენ წინაშე. მდიდარს საერთოდ არ ენაღვლებოდა, რომ მის კართან იწვა მძიმე ავადმყოფი და გლახაკი, სრულიად გულგრილი იყო მისი ბედისადმი. ლაზარე კი ძალიან მოკრძალებული იყო. მას ის კი არ უნდოდა, რომ მდიდრის სუფრიდან ლანგრით მიეტანათ მისთვის საჭმელი, არამედ იმას ნატრობდა, რომ ძირს დაცვენილი ნამცეცი მაინც შეხვედროდა. იმდენად ავად იყო, რომ სიარულიც კი არ შეეძლო. ამ მდიდარს ეს ამბავი სრულიად არ აღელვებდა, ის იმდენად გართული იყო თავისი ნადიმებით და ფუფუნებით. გარდაცვალების შემდეგ ყველაფერი შეიცვალა, ღარიბი აღმოჩნდა აბრაამის წიაღში, მდიდარი კი - ცეცხლოვან გეენიაში, ჯოჯოხეთში.

რატომ მოხდა ასე? რაზეა ეს იგავი, საერთოდ?

ეს იგავი არის მოწყალებაზე. ასე იმიტომ მოხდა, ძვირფასო ძმებო და დებო, რომ ღმერთი არის მოწყალე. მხოლოდ გულმოწყალე, მოწყალე გულის მქონე ადამიანმა შეიძლება დაიმკვიდროს სასუფეველი. ვერცერთი ულმობელი, ვერცერთი უსიყვარულო, სასტიკი, ბოროტი ადამიანი სასუფეველს ვერ დაიმკვიდრებს, რაგინდ ბევრი დამსახურება ჰქონდეს ამ დედამიწაზე, იმიტომ რომ ცათა სასუფეველი არ არის ის, რაც გაიცემა რაღაც დამსახურებების სანაცვლოდ, არამედ ცათა სასუფევლის დამკვიდრებისთვის საჭიროა, ისე მოვალბოთ ჩვენი გული, რომ მასში შემოვიდეს სულიწმინდის მადლი, რომელიც ფერს უცვლის ადამიანს და ხარბიდან გადააქცევს ხელგაშლილად, ამპარტავნიდან - თავმდაბლად, შურიანიდან - მოსიყვარულედ, ნაყროვანიდან - მმარხველად და ა. შ. არცერთი ულმობელი ადამიანისთვის, ვინც არ არის მოწყალე გულის მქონე, ეს ფერისცვალება შესაძლებელი არ არის. ვერ მოხდება ეს სასწაული მის სულში. ვიმეორებ: რატომ? - იმიტომ, რომ ასეთი ადამიანის სულში სულიწმინდის მადლი ვერ შემოდის.

ამიტომ მთელი ცხოვრება უნდა იღვაწოს ადამიანმა ქმედით სიყვარულში, რომ ეს ლმობიერება და მოწყალება ისწავლოს. სწორედ ამაზეა დღევანდელი იგავი, რომ ვისწავლოთ ეს თვისებები, ეს სათნოებები და ჩვენი ცხოვრების შედეგად ამ მდიდრის მსგავსად არ აღმოვჩნდეთ ცეცხლოვან გეენიაში, არამედ მოვემზადოთ მარადისობასთან შესახვედრად. ეს ცხოვრება იმისთვის გვაქვს მოცემული, რომ ღირსეულად მოვემზადოთ მარადისობაში გადასვლისთვის, როცა იქნება სამსჯავრო ჩვენი, როცა წარვდგებით სამსჯავროზე. თუმცა სამსჯავრო არის მთელი ცხოვრება, ადამიანი ამ ცხოვრებაშივე გამოუტანს განაჩენს თავის თავს და აკეთებს არჩევანს, თუ სად იქნება მარადისობაში.

თუ ამ ცხოვრებაში შეიძინე შური, უმოწყალობა, სიძვა, ვერცხლისმოყვარეობა, ამპარტავნება და სხვა ასეთი ვნებები, მარადისობაშიც თან წაგყვება ეს თვისებები, იქაც ასეთი იქნები. მაგრამ უფალს უნდა, რომ შეიძინო სიმდაბლე, სიყვარული, ლოცვა, მოთმინება, სულგრძელება, მოწყალება. რატომ? - იმიტომ, რომ თვითონ არის ასეთი უფალი ჩვენი იესო ქრისტე; და თუ ეს თვისებები გექნება, მაშინ ის თავისთან წაგიყვანს და გაცხონებს.

ძვირფასო ძმებო და დებო, მაგრამ ეს ადამიანის დახმარების გარეშე შეუძლებელია. თუ ადამიანს ეს არ უნდა, ყველაფერი ამაო იქნება, ხოლო თუ უნდა და იღვწის ამისთვის, მაშინ უფალი აუცილებლად შეეწევა მას, განკურნავს ამ ვნებებისგან და აცხონებს.

ასე რომ, დავფიქრდეთ ამ იგავზე: ვინ ვართ ჩვენ - მდიდარი თუ ლაზარე? და თუ ჩვენს თავში ჯერ კიდევ ვხედავთ ამ უმოწყალო მდიდრის თვისებებს, გონს მოვიდეთ, სანამ კიდევ გვაქვს ფიზიკური და სულიერი ძალები, რომ ფერი ვიცვალოთ და გამოვსწორდეთ.

დღეს არის ღირსი გაბრიელ სალოსისა და აღმსარებლის ხსენება. საოცარი სიხარული სუფევს დღეს ჩვენს მსახურებაზე, ძალიან ბევრი ხალხია შეკრებილი. გილოცავთ ამ დღესასწაულს. შეგვეწიოს მამა გაბრიელის ლოცვა და მადლი.

იგი იყო სრულიად გამორჩეული ადამიანი და მოღვაწე ჩვენი ეკლესიის უახლეს ისტორიაში. მოგეხსენებათ, ის მოღვაწეობდა ათეისტურ პერიოდში და მრავალ ადამიანს გაუნათა გზა უფლისკენ, რისთვისაც იგი მრავალჯერ ტანჯეს, დევნეს, გვემეს და დააპატიმრეს. ის ამ თავის დიდ სულიერებას ფარავდა სალოსობის ღვაწლით. ამის გამო, მრავალჯერ შეშლილი ეგონათ, მაგრამ, როგორც ამბობს პავლე მოციქული: „სულელი იგი ღვთისა უბრძენეს არს კაცთა“ (1 კორ. 25). თავისივე სიცოცხლეში ის მრავალ სასწაულს აღასრულებდა და მისი გარდაცვალების შემდეგ კიდევ უფრო მეტი სასწაული სრულდება, ადამიანები მოდიან არამხოლოდ საქართველოს სხვადასხვა კუთხიდან, არამედ მსოფლიოს სხვადასხვა მხარიდან და წმინდა გაბრიელის ლოცვით უფალი მათ უსრულებს თხოვნას და ანიჭებს სულიერ და ხორციელ კურნებებს.

დღეს, დღევანდელ მსოფლიოში, როდესაც ასეთი სულიერი ძნელბედობაა, ჩვენ განსაკუთრებით გვამხნევებს ღირსი გაბრიელის სიტყვები, რომ სულიწმინდის მადლს არასდროს დაუტოვებია საქართველო, საქართველოს არასდროს მოჰკლებია სულიწმინდის მადლი და არც არასდროს მოაკლდება.

მაშ, დღეს, მისი ხსენების დღეს, განსაკუთრებით ვევედროთ ღირს გაბრიელს, აღმსარებელსა და სალოსს, რომ მისი ლოცვით უფალმა დაიფაროს და გააძლიეროს ჩვენი ქვეყანა, ჩვენი ეკლესია, გააძლიეროს და ადღეგრძელოს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ილია II და შეგვეწიოს ღირსი მამა გაბრიელი, რომ ამ ლაზარეს მსგავსად, უფალმა დაგვამკვიდროს აბრაამის წიაღში, რათა დავტკბეთ იმ გამოუთქმელი სიკეთეებით, რომლებიც „თვალს არ უნახავს და ყურს არ სმენია“ (1 კორ. 2,9), რისი ღირსიც დაე, გავმხდარიყავით მადლითა და კაცთმოყვარებითა უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესითა, რომელსაც შვენის ყოველი დიდება, პატივი და თაყვანისცემა, თანა მამით და სულიწმინდითურთ, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.

ჩვენთან არს ღმერთი!“, - განაცხადა მეუფე შიომ.